Trầm Hương là gì? Kỳ Nam là gì?

Đó là nói theo dân gian, còn theo khoa học thì sao?

Khoa học đã khẳng định, như trong dân gian nhận thức, Trầm Hương và Kỳ Nam là phần gỗ chứa nhiều nhựa thơm sinh ra từ thân cây dó mọc nhiều trong những cánh rừng già của Việt Nam. Khi cây dó bị thương, chất dầu trong cây tụ lại để kháng cự sự phá hoại nhiễm bệnh từ bên ngoài, chất dầu đọng lại đó dần dần biến tính và thành Trầm. Những cây dó có Trầm thường bị xơ xác và thân có u, bướu, bị sâu đục, gò mối đóng, mảnh bom đạn găm vào, cây bị giông gió làm gãy cành hay bị sét đánh.

Phân loại Trầm Hương

Trầm Hương là khí anh tú tụ vào cây gió sống lâu năm nơi non cao rừng rậm. Khí anh tú kết tinh trong cây dó, gọi chung là Trầm Hương, nhưng sự thật có hai thứ là “Trầm” và “Kỳ.”

Trầm tức là Trầm Hương, kỳ tức là Kỳ Nam. Kỳ Nam là thứ Trầm có nhiều dầu, còn Trầm là thứ Trầm có ít dầu. Trong những cây dó có Trầm thỉnh thoảng vẫn có Kỳ, và trong những cây dó có Kỳ thì Trầm luôn luôn bao chung quanh hoặc ở bên cạnh. Thường thường Kỳ ít có, và khi có cũng có ít hơn Trầm.

Kỳ và Trầm phân biệt nhau ở hình chất và khí vị:

– Trầm chất cứng và nặng, màu hơi vàng, vị đắng. Kỳ nhẹ và mềm, màu đen, vị lại đủ cay chua ngọt đắng.

– Trầm mùi ngát, kỳ mùi thanh. Khói Trầm bay vòng quanh rồi tan ra, khói Kỳ bay thẳng và bay vút.

Kỳ có 4 thứ, giá trị phân định rõ ràng trong câu ngạn ngữ “nhất bạch, nhị thanh, tam huỳnh, tứ hắc”. Bạch Kỳ Nam sắc trắng, chất mềm và rất nhiều dầu. Thanh Kỳ Nam, màu hơi xanh, nhiều dầu thì mềm, ít dầu thì cứng. Huỳnh Kỳ Nam, màu vàng như sáp ong, chất cứng và nặng, để lâu khô dầu trở nên nhẹ. Hắc Kỳ Nam, mùa đen chất cứng. Nhưng chỗ nhiều dầu lại mềm như Bạch Kỳ Nam. Kỳ Nam thường dùng làm thuốc, giá rất đắt.

Trầm chia làm 4 loại

– Trầm mắt kiến, có lổ có hang do kiến đục làm tổ trước khi cây thành Trầm.
– Trầm rễ do rễ cây sanh ra.
– Trầm mắt tử kết tạo trên nhánh cây.
– Trầm tốc ở nơi thân cây. Trầm tốc có nhiều nhất và trên thị trường chia ra làm nhiều thứ giá bán khác nhau.
+ Tốc hoa màu vàng lạt, có những chấm lốm đốm như hoa.
+ Tốc nước, màu vàng lợt, chất ươn ướt và nặng.
+ Tốc xám, màu xam xám như tro.
+ Tốc lọ nghẹ, màu đen đen như bồ hóng.
+ Tốc đá, nặng và trông hình sắc như đá.
+ Tốc ớt, sắc vàng lợt, vị cay như ớt xiêm.
+ Tốc hương, sắc vàng lợt, hương đượm, thường bao chung quanh kỳ nam, cho nên có nhiều điểm, nhiều gân Kỳ Nam lẫn vào. Nếu dầu nhiều thêm thì tốc ký trở thành Kỳ

Trầm phân bố ở khu vực Đông Nam Á, nhưng mùi Trầm thơm tao nhã chỉ có ở trầm Việt Nam. Là loại cây quý tựa quốc bảo đã được chọn để trang trí trên đỉnh đồng ở cung đình Huế. Trầm Hương có mặt trải dải miền Trung suốt từ Thanh Hóa trở vào đến Tây Nguyên, trong đó Khánh Hòa là nơi mật độ Trầm dày đặc và hương thơm nhất.